AB-Türkiye Arasındaki Geri Kabul Anlaşması Nedir?
Geri kabul anlaşmaları genel olarak, sınırları belirli bir ülkede yasadışı olarak bulunan kişilerin anlaşma yapılmış ülkeye geri gönderilmesini içerir. 16 Aralık 2013 tarihinde AB-Türkiye arasında imzalanan Vize Muafiyeti Anlaşması kapsamında, Geri Kabul Anlaşması bir prensip olarak kabul edilmiştir. 28 Haziran 2014 tarihinde, “Türkiye Cumhuriyeti ile Avrupa Birliği Arasında İzinsiz İkamet Eden Kişilerin Geri Kabulüne İlişkin Anlaşmanın Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun” olarak yürürlüğe girmiştir. Bu anlaşma; Türkiye’de veya AB’ye üye olan ülkelerden birinde yasadışı olarak bulunan, ülkede bulunma ve ikamet etme koşullarını sağlamayan kişilerin, anlaşma gereğince ilgili ülkeye geri gönderilmesini amaçlar.
Anlaşma tüm AB üye ülkelerini kapsamamaktadır. Danimarka, İngiltere ve İrlanda bu anlaşmanın dışındadır. İngiltere ve İrlanda’nın kendine özgü bir vize politikası vardır. Danimarka ise Schengen üyesi olduğu için vize muafiyeti kapsamındadır ancak, Schengen anlaşmasına koymuş olduğu çekince nedeniyle, bu anlaşma doğrudan Danimarka’yı bağlamamaktadır.
Türkiye’nin, 1951 Cenevre Sözleşmesi’ne koyduğu coğrafi sınır nedeniyle ülkesindeki Suriyelileri ‘’mülteci’’ olarak değil, ‘’misafir ‘’olarak kabul edilen vatandaşları etkilemeyecektir. AB ülkelerine yasadışı yollarla girenlerin Geri Kabul Anlaşması çerçevesinde Türkiye’ye iadesi, Türkiye’nin isteğiyle anlaşma yürürlüğe girdikten üç sene sonra söz konusu olabilecektir. Bu çerçevede düzensiz göçmenlerin iade masrafları ise gönderici ülke tarafından karşılanacaktır. 18 Mart 2016 tarihinde yapılan Türkiye-AB zirvesinde, Türkiye’de bulunan Suriyelilerin ihtiyaçlarına yönelik 3 milyar Euroluk mali desteğin yapılacağı söylenmiş ancak 2017 sonu itibariyle bu rakamın sadece 750 bin Euroluk kısmı ödenmiştir.
Anlaşmanın amacı, Avrupa’da biriken mülteci yığınını Türkiye’ye göndererek bu sığınması sorununu tamamen Türkiye’ye bırakmak değildir. Asıl amaç, yasadışı göçün önüne geçmek ve Avrupa’ya mülteci akışını yasal yollarla sınırlandırmaktadır. Bu sayede göç akınındaki düzensizliğin giderilmesini sağlamaktır. Avrupa’nın kapı dışı ettiği mültecileri, Türkiye’nin alması gibi bir durum söz konusu olmadığı için Türkiye’nin burada kaybettiği bir şey yoktur, kazandığı şeyler vardır. Aslında Avrupa’nın istediği bir anlaşmadır. Ancak Türkiye’nin talepleri yerine getirilmezse, Türkiye’nin bu anlaşmayı iptal etme hakkı vardır. Bu taleplerin başında vize muafiyeti gelmektedir.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (BMMYK) yayınladığı rapora göre 2015 yılında 800.000 kişiden fazla sığınmacı ve göçmen Ege Denizi üzerinden Türkiye’den Yunanistan’a geçmiştir. Bu rakam 2016 yılında yüz binlere kadar gerilemiştir ancak hala yüksektir. Mülteci olarak başvuranların başında Suriye, Irak ve Afganistan ülkeleri gelmektedir. Anlaşma, Ege Denizi’ndeki mülteci geçişlerin büyük oranda azalmasına sebep olmuştur. Ancak bu sefer yeni rotalar oluşturulmuş ve daha tehlikeli güzergâh olan Kuzey Afrika-İtalya rotası tekrar canlanmıştır. Bu süreçte binlerce mülteci ve sığınmacı Akdeniz’de yaşamını yitirmiştir. Bu bakımdan, AB aslında mültecilere insani bir çözüm sunmuş olmamaktadır.
Anlaşmanın üçünü yılına girdiğimiz bu senede ise, Ege’de düzensiz göç %96 oranında azalmıştır. Ve buna bağlı ölüm oranlarında da azalma olmuştur. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) verilerine göre bu sayı 2018 yılında 32 bin 494 olmuştur. Ancak geçen 3 sene zarfında, AB Türkiye’nin taleplerini yerine getirmemiştir. Çünkü, Türkiye’deki sığınmacılar için vaat edilen maddi desteğin hepsi verilmemiş, Gümrük Birliği müzakereleri başlamamış ve Türk vatandaşlarına yönelik AB vize serbestliği konusundan bir sonuç alınamamıştır. Ayrıca, AB yaklaşık 4 milyon Suriyeliye ev sahipliği yapan Türkiye’den, Gönüllü İnsani Yeniden Yerleştirme Programı’nı da hala hayata geçirmemiştir.
Geri Kabul Anlaşması’nın önemli bir ayağı olan Yunanistan’a, AB’den çağrı gelmektedir. Bu çağrı geri dönüşlere ilişkin prosedürleri hızlandırma konusundadır. AB’nin Yunanistan’a çağrıda bulunduğu bir diğer konu ise, sığınmacıların kabul ve kayıt işlemlerinin yapıldığı adalardaki olumsuz koşulların iyileştirilmesidir. Zira, kapasitenin çok üstünde sığınmacının konakladığı kamplardaki olumsuz hayat koşulları hem AB hem de sivil toplum kuruluşları tarafından eleştirilmiştir.
Özellikle Uluslararası Kurtarma Komitesi (IRC) ve diğer sivil toplum kuruluşları, AB sınırları içerisinde yer alan kamplarda en az 20 bin sığınmacının güvenli olmayan koşullarda yaşadığını belirtmiştir. Bu kuruluşlar AB liderlerine çağrıda bulunmuştur. Avrupa’ya gelen sığınmacıların sorumluluğunu paylaşma konusunda acil ve sürdürülebilir bir politika izlenmesi, Yunanistan’daki sığınmacıların durumunun düzeltilmesi ve verilen finansmanların gerekli olan temel ihtiyaçlar için kullanılıp kullanılmadığının araştırılması gerektiğini söylediler.
Sonuç olarak, artan göç akını ve mülteci sorunu artık sadece Türkiye’yi değil, Avrupa’yı da ekonomik ve politik olarak etkilemektedir. Bu etkilenme süreci, Türkiye-AB ilişkilerini doğrudan şekillendirmektedir. Ancak henüz ortaya gerçek bir çözüm modeli atılmamış olup her an fesih edilebilme hükmünü taşımaktadır. Türkiye açısından bu anlaşmanın her an sona ermesi ihtimalini öngörmek yararlı olacaktır. Türkiye düzensiz göç ile mücadele çerçevesinde, başta sınır güvenliği ve göç yönetimi olmak üzere, ülkenin iç istikrarını korumalı, güvenli ve huzurlu bir ortamın sağlanmasını amaçlamalıdır.
Kaynak:
www.ab.gov.tr
Türkiye-AB Vize Muafiyeti Süreci ve Geri Kabul Anlaşması Hakkında Temel Sorular ve Yanıtları
www.bmdergi.org
UNHCR: Bir milyon mülteci ve göçmen 2015 yılında Avrupa’ya ulaştı.
www.ec.europa.eu
First Annual Report on the Facility for Refugees in Turkey
www.aa.com.tr
Türkiye-AB göçmen mutabakatında 3 yıl geride kaldı
www.euronews.com
Türkiye ile AB arasındaki göçmen mutabakatında 3 yıl geride kaldı
http://bogam-bms.com/
http://bmshaber.com/
