ÜMİT NAZMİ HAZIR
Hacettepe Üniversitesi Uluslararası İlişkiler
Avrasyacılık denildiği zaman son dönemlerde akla gelen ilk isim Aleksandr Dugin’dir. Sadece Dugin üzerinden Avrasyacılık düşüncesini anlamaya çalışmak ise sağlıklı bir yol değildir. Avrasyacılık birçok düşünür tarafından farklı biçimlerde yorumlanmıştır. Bu düşünce ülkeden ülkeye veya uzmandan uzmana değişiklik göstermektedir. Tıpkı Kazakistan Cumhurbaşkanı Nazarbayev’in Avrasyacılık anlayışı ile Dugin’in Avrasyacılık anlayışının farklılık içermesi gibi. Şu anki Yeni Avrasyacılık anlayışı ile 1920’lerde ortaya çıkan Klasik Avrasyacılık fikri arasında da derin farklar bulunmaktadır. Günümüzde (Neo)Avrasyacılık düşüncesini tam anlamıyla idrak edebilmemiz için Klasik Avrasyacılık fikrine ve tarihsel boyutuna bakmamızda fayda var.
Avrasyacılık fikri ilk olarak 1920’lerde Trubetskoy, Savitskiy, Roman Jakobson, Petr Savitsky Alekseev, Bromberg, Gumilyev gibi Rus düşünürler tarafından teorize edilerek Rus düşünce hayatına girdi. Onlara göre Rusya, Şark ve Garp medeniyetinden ayrılarak özel ve özgün bir kimliğe ve yapıya sahipti. Bazı Rus filozoflarca savunulan Rusya’nın Roma İmparatorluğu’nun devamı olduğu argümanının aksine Avrasyacı düşünürler Rusya’nın Asyalı ve Türki halkların ve kültürlerinin birer parçası olduğunu iddia ettiler. Bolşevik Devrimi sonrası Avrasyacı düşüncenin ve onun savunucularının sistemden dışlanmasıyla, Avrasyacılık fikri 1990’lara kadar Rus politik hayatında uyku evresine girdi. Az sayıda düşünür ise Sovyetler Birliği’nin kurulmasının Avrasyacıların savunduğu Avrasya Birliği gayesinin vücut bulmuş şekli olduğunu iddia etti.
1990’lardan itibaren Aleksandr Dugin’in başını çektiği düşünürlerce Avrasyacılık düşüncesi tekrar diriltilmeye ve teorize edilmeye çalışıldı. 1990 sonrası oluşturulmaya başlanan ve Neo-Avrasyacılık olarak adlandırmaya başlanan düşünce, Klasik Avrasyacılık ile benzerlikler göstermekle beraber belirgin farklılıklar ortaya koymaktadır. Neo-Avrasyacılık düşüncesi Klasik Avrasyacılık’ta olduğu gibi Germen-Roma kültürünün anti-tezi olmak yerine Anti Atlantik ve Amerikan hegemonyasına karşıtlık üzerine şekillenmiştir. Hatta Avrupa ile işbirliği içerisine girilmesi gerektiğini ve Moskova-Berlin-Paris hattının oluşturulmasını savunan Neo-Avrasyacılar da bulunmaktadır. Neo-Avrasyacılar renkli devrimlerle Avrasya ülkelerinin rejim ve yapılarının Amerikan hegemonyası lehinde şekilleneceğini ve bu devrimlerin tezahürünün son halkasının ise Orta Asya ülkeleri olacağını iddia etmektedirler. Bu bağlamda Rusya için özellikle Kafkasya ve Orta Asya büyük önem teşkil etmektedir.
Dugin’in başını çektiği Neo- Avrasyacılık ideolojisini referans alırsak bu düşünce için Avrasyacılık bir amaçtan ziyade Rusya’nın emperyal politikalarını gerçekleştirmek için bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü Klasik Avrasyacılık ile Dugin’in savunduğu Neo-Avrasyacılık arasında büyük farklılıklar ve kopuş bulunmaktadır. Neo-Avrasyacılık kendisini Atlantikçiliğin anti-tezi olarak konumlandırarak Yeni Avrasyacılığı meşrulaştırma yolunu seçmiştir. Amerikan hegemonyası korkusu üzerinden Rusya’nın Avrasya coğrafyası ve ülkeleri üzerindeki hakimiyeti pekiştirilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda Neo-Avrasyacılık Makyavelist unsurlar bulundurmaktadır. Neo-Avrasyacılık düşüncesi Türk halklarını ve Türkiye’yi merkeze almak yerine olası bir Avrasya Birliği’nde Rusya’yı başat ve egemen unsur yapmaktadır. Bu özelliğiyle de Neo-Avrasyacılık düşüncesi emperyal bir nitelik taşımaktadır.
Avrasyacılık düşüncesi Türkiye’de ve Avrasya’da kimi düşünürler tarafından bir yol arayışı ve alternatif olarak benimsenmiştir. Bu yol arayışının Türkiye ve Türk cumhuriyetleri için geçerli bir alternatif olabilmesi için Dugin’in başını çektiği ve emperyal bir gaye barındıran Neo-Avrasyacılık yerine Gumilyev perspektifindeki Klasik Avrasyacılık düşüncesinin üzerinde fikir yürütmek daha manidar olacaktır.
Kaynakça:
Chaudet Didier, Florent Parmentier, Pelopida Benoit, When Empire Meets Nationalism: Power Politics in the USA and Russia, Ashgate Publishing Limited, Farnham, 2009
Mark Bassin, “`Classical’ Eurasianism and the Geopolitics of Russian Identity,” Ab Imperio, Vol. 2, 2003, pp. 257-266
Dmitry, Shlapentokh,’’Dugin, Eurasianism, and Central Asia.’’ Communist & Post-Communist Studies, Vol. 40, No. 2, 2007, pp. 143-156.
Dugin, Aleksandr, Moskova-Ankara Ekseni:’’Avrasya Hareketi’’nin Temel Görüşleri, Kaynak Press, İstanbul, 2007
Dugin, Aleksandr, Rus Jeopolitiği: Avrasyacı Yaklaşım, translated by Vügar Imanov, Küre press, İstanbul, 2010
Laurelle, Marlene, Russian Eurasianism:An Ideology of Empire, Woodrow Wilson Center Press, Washington, D.C. 2008
TV inteview with Aleksandr Duing in Turkish Public Channel, TRT, www.turkistangundemi.tv, 29 December 2012