Dünyadaki hızlı değişim sınırları ortadan kaldırıyor. Bu değişimi ‘’küreselleşme’’olarak adlandırmak yanlış olmaz. Küreselleşme kavramının net olarak bir tanımı olmamakla beraber 90’lardan bu yana sıkça kullanılan ve tartışılan kavramlardan biridir. Anthony Giddens’in ifade ettiği şekilde tanımlamak gerekirse ; küreselleşme ile beraber hem zaman hem de mekan kavramı belirli bir coğrafyaya ait olmaktan çıkmakta ve dünyadaki bütün toplumların ortak kullanımı haline gelmektedir. (1) Küreselleşmeye bağlı olarak gerçekleşen değişimler , sınırların giderek önemini yitirdiğini göstermektedir. OECD Paris Raporu’nda (1996) küreselleşme tanımı da şu şekilde yapılmıştır : ‘’Küreselleşme ekonomik bir olgu olarak , ulusal ekonomiler dünyasından üretimin uluslararasılaştığı ve mali sermayenin ülkeler arasında hızla ve serbestçe dolaştığı küresel ekonomiye geçiş olarak kendini gösterir.’’ Yitirilen sınırların en belirgin örneğini finans sektöründe görebiliriz . (2)
Küreselleşen dünyada dijital para pazarının büyüklüğü de 200 milyar doları geçti . Üretim uluslararasılaştıkça küreselleşme de doğru orantıda arttı. 2008’de hayatımıza giren Bitcoin ve diğer sanal para birimlerinin artması, dünya çapında sanal paraya da yatırımı hızlı bir şekilde arttırdı. Bitcoin, merkezi otoritelere ihtiyacı olmadan sınıraşan bir para birimi olarak tanımlanabilir. Asya başta olmak üzere bazı bölgelerde resmi ödemelerde kullanılmaya başlandı . Estonya sanal paraları resmi hale getirmeye çalışırken , Çin bunları bazı alanlarda sorun olarak görmektedir . Avusturalya’nın doğusundaki küçük bir ada ülkesi olan Vanuatu ise 44 Bitcoin getirene vatandaşlık hakkı vereceğini açıkladı.(3) Türkiye’de Merkez Bankası tarafından dijital para birimleri ve yarattığı etkiyi araştıracak bir çalışma başlattı. (4)
BLOK ZİNCİRİ SİSTEMİ
Blokzinciri (Blockchain) teknolojisi sanal para birimlerinin altyapısı üzerinde kullanılmak için oluşturuldu fakat şimdilerde devletler tarafından finans , gayrimenkul , telekomünikasyon gibi alanlarda kullanmaya başladı hatta bir çift 1 Aralık’ta evliliklerini bir devlet kurumunun onayıyla değil Blok zinciri üzerinden gerçekleştirerek bir ilke imza attı.
İnternet üzerinden gerçekleşen alışverişlerde , alışveriş süreci merkezi otoriteler tarafından kayıt altında tutulmaktadır . Yapılan alışverişler ve para transferleri kurumlar ve kuruluşların kanunlarına göre gerçekleştirilir. Aynı zamanda bu işlemler devletlerin ve uluslararası kurum ve kuruluşların koyduğu vergilere tabidir.Bu kurumlardan en önemlisi Dünya Ticaret Örgütü – DTÖ (World Trade Organisation) ’dür . Küreselleşme karşıtlarının bir numaralı hedefi olan DTÖ, uluslararası ticareti düzenleyen ve serbest ticareti yaygınlaştırmayı amaçlayan bir kuruluştur. (5) 158 devlet üyedir ve bu üye devletlerin ticari uyuşmazlıklarını çözmek ,uluslararası ticaret politikalarını izlemek ,küresel ekonomik politikayla diğer uluslararası kuruluşlarla işbirliğini sağlamak hedefleri arasındadır. Ayrıca üçüncü dünya ülkelerinin ticaretteki paylarını arttırmak da amaçları arasında sayılmaktadır. Çok taraflı ticaret antlaşmalarının uygulanmasına ve karşılılık esasının gerçekleşmesine yardımcı olmakla beraber dünya ticaretinde yapılan çok taraflı antlaşmalar (bilateral agreements) ve sürecin işleyişini takip eden en önemli örgüttür. (6)
Blok zinciri yapısında alışveriş yapan kişilerin ve kurumların kimliğinin hiçbir önemi yoktur. Sürecin işleyişi elektronik cüzdanlar arasında gerçekleşmektedir. Herhangi bir merkezi otorite tarafından kontrol edilmeyişi sistemi yasadışı para transferlerine açık hale getirmektedir. Yapılan transferlerde vergi kaçırma ve kara para aklama gibi durumlar ortaya çıkabilmektedir. Bu işlemlerde talep arttıkça sınırlı sayıda olan kripto (sanal) paraların değeri de oldukça artmaktadır.(7)
Kripto paraların , gerçek (somut) paralardan en önemli üstünlüğü hiçbir devletin merkez bankasına ait olmamasıdır. Bu şekilde de hiçbir devletin ekonomisini etkilememekle beraber kime ait olduğu bilinmediği için merkezi otorite tarafından denetime tabi tutulmamaktadır. Gelişmiş bir algoritma Blok zincirini çözüp para transferlerini ortaya çıkarabilir fakat devletler şu anda bunu yapamıyor.
Devletlerin siber güvenlik gibi ciddi konularda ele aldığı Blok zinciri sistemi , birçok ülkede kullanılmaktadır. Kanada , İngiltere , Hindistan , Çin ve Brezilya’da pilot bölgeler oluşturuldu. Pilot bölgelerde denemeler ve testler yürütülmektedir. Devletler kamu sektöründe de bu sistemi kullanmaya başlamışlardır. Estonya da Blok zinciri sistemini kimlik yönetimi , oylama ve sağlık hizmetlerinde kullanacağını açıklamıştır. (8)
Dünyadaki küresel örgütlerin birçoğu da bu teknolojiyi sığınmacılar ve mülteciler için kullanmaya başladı. Dünya Gıda Programı ( World Food Programme-WFP ) Pakistan’daki ihtiyaç sahibi ailelere ödeme yapan ‘’Building Blocks’’ sistemini test etti. Pakistan’ın ardından Ürdün’deki mülteci kampında Ethereum ödeme platformunda 10.000’den fazla Suriyeli mülteci için de bir proje geliştirildi. Suriyeli mültecilerin gözlerinin biyometrik taramasını yapılarak yiyecek almaları sağlandı ve bu işlemler bloklarda kaydedildi. Ayrıca Hindistan’da ‘’Million Meals’’ ülkedeki 1.6 milyondan fazla çocuk ile dünyanın en büyük çocuklara ilişkin yemek programıdır. Birleşmiş Milletler 80 ülkede 100 milyondan fazla mülteci için genişlettiği Ethereum tabanlı blok platformu ile banka havalelerinin ücretlerinin düşürülmesini sağlıyor.
BM WFP direktörü Robert Opp yaptığı açıklamada şunları söyledi : ‘’ Bankaların sunduğu hizmetleri blok zinciri ile değiştirebileceğimizi farkettik. Bu teknoloji muazzam miktarda veri sağlayarak işbirliğini geliştirmeye yardımcı oluyor.’’(9)
Açıklamalardan anlaşılacağı üzere blokzinciri teknolojisi hızlı bir şekilde dünyamızı dönüştürmeye başlıyor. İnsani yardım anlamında ve diğer alanlarda gelecekte pek çok uluslararası örgüt ve kuruluşun blok zinciri kullanacağı aşikar.
KAYNAKÇA
(1)Boyraz,Cemil.2018.’’Küresel Siyasete Giriş: Uluslararası İlişkilerde Kavramlar ,Teoriler,Süreçler’’ syf : 412-413. Evren Balta (ed.).İstanbul:İletişim Yayınları
(2) Koçöz,Remzi.2017.’’Avrupa Uluslarından Birleşik Avrupa’ya Tarihten Günümüze Avrupa Süreci’’ Ankara:Nobel Yayıncılık
(3) Alptekin,Erdem.2017.’’Blockchain ve Kripto Paralar Dünya Ekonomisini Dönüştürüyor’’ AR-GE Bülten,İzmir Ticaret Odası.Araştırma,Girişimcilik ve Meslekleri Geliştirme Müdürlüğü.
(4) Sönmez,Semih.2017. ‘’TC Merkez Bankası Blok Zinciri İçin Çalışma Grubu Kuruyor’’ https://www.dunyahalleri.com/t-c-merkez-bankasi-blok-zinciri-icin-calisma-grubu-kuruyor/ Erişim tarihi : 18.04.18
(5)Uzgel.İlhan.2015.’’Türk Dış Politikası :Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular, Belgeler , Yorumlar’’ syf:250. Baskın Oran (ed.).İstanbul:İletişim Yayınları
(6) T.C. Dışişleri Bakanlığı . ‘’Dünya Ticaret Örgütü’’ http://www.mfa.gov.tr/dunya-ticaret-orgutu-__dto_.tr.mfa Erişim tarihi : 10.04.18
(7)Kırbaş,İsmail.2018.’’Blok Zinciri Teknolojisi ve Yakın Gelecekteki Uygulama Alanları’’Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi.9(1):75-82
(8)Karaarslan,Enis ve Zübeyir Durğay .2018.’’Blok Zinciri Teknolojisinin E-Devlet Uygulamalarında Kullanımı: Ön İnceleme’’ Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü.
(9)‘’BM’in Dünya Gıda Programı Ethereum Üzerinden Büyüyor’’ https://bitcoinbudur.com/bmnin-dunya-gida-programi-ethereum-uzerinden-buyuyor/ Erişim tarihi : 18.04.18
